De provincie Utrecht startte in september 2018 het groene fietsproject met als doel om luchtkwaliteit en fietsroutes in kaart te brengen. Samen met SODAQ, Samen Duurzaam Zeist en Civity is het project uitgevoerd en hebben in vijf weken tijd zestig vrijwilligers 8.000 kilometer gefietst. Het leverde een enorme hoeveelheid aan interessante en herbruikbare data over fietsroutes en fijnstofmetingen in de provincie Utrecht op.
De case
Fijnstof is een vorm van luchtvervuiling waar enkele duizenden mensen dagen tot maanden eerder aan sterven door langdurige blootstelling. Het is dan ook geen geheim dat fijnstof hot topic is op de politieke agenda. Er wordt al op verschillende manieren fijnstof gemeten met bijvoorbeeld meetstations van het RIVM. Maar meetstations meten op een vast punt en daarvan zijn er maar 45 voor heel Nederland.
De provincie Utrecht heeft een speciaal programma “Fiets” waar ze o.a. meer inzicht willen krijgen in schone groene fietsroutes in de provincie. Dit sluit aan op haar programma om het fietsgebruik in de provincie te stimuleren. Het project verenigde de medewerkers van mobiliteit met die van data en luchtkwaliteit. Het data-team van de gemeente leidde samen met de verschillende stakeholders het project. Doel was om snel met marktpartijen een end-to-end IoT oplossing te ontwikkelen waarmee eenvoudig grote hoeveelheden data kan worden verzameld.
De oplossing
De uitdaging was om het meten al rijdend te doen zodat er een zo goed mogelijk beeld werd gecreëerd voor de fietser. Samen met Civity en SODAQ werd het project verder uitgebouwd. Met een sensor (meetkastje) op de fiets wordt de fijnstofconcentratie en de gps-locatie gemeten. SODAQ bouwde de sensoren en Civity zorgde voor de koppeling met Dataplatform voor het opslaan van de sensordata. Daarnaast maakte Civity een dashboard waar de fietsers hun routes en de daarbij gemeten fijnstofconcentraties konden terug vinden. Via de gemeente Zeist kwam de provincie in contact met Samen Duurzaam Zeist. Een actieve bewonersgroep die zich bezighoudt met projecten waar duurzaamheid centraal staat. Het project om groene fietsroutes in kaart te brengen sloot daarom erg goed aan bij de belangen van de bewonersgroep. Zestig vrijwilligers van Samen Duurzaam Zeist deelden met elkaar 10 sensoren waarmee ze vijf weken fietsten in de omgeving Zeist.
Resultaten
In 5 weken tijd hebben de vrijwilligers bij elkaar 8.000 km gefietst. Deze geweldige prestatie heeft ertoe geleid dat bijna heel Zeist en ook delen van de stad Utrecht gedekt zijn. Harde conclusies kunnen er nog niet getrokken worden want sommige trajecten zijn maar één keer gefietst en dus zijn er te weinig datapunten om een representatief beeld te geven van de werkelijke (gemiddelde) situatie. Het dashboard van Civity laat alle afgelegen fietsroutes en bijbehorende fijnstofmetingen zien. Daarnaast is ook zichtbaar wat de schoonste en minst schone route is om te fietsen van Utrecht naar Zeist. Leuk feitje: de schoonste route is maar 10 minuten (!) langer en ook nog veel recreatiever!
“De dekking met 10 sensoren in 5 weken tijd is ongelooflijk. Alhoewel we nog geen conclusies kunnen trekken, wordt verwacht dat met het opschalen naar de hele provincie een enorme hoeveelheid data wordt verzameld die de provincie dekt,”
Stephen van Aken, innovatie officer Provincie Utrecht.
Publiciteit
Het succes van deze pilot wordt door anderen ook gedeeld. Tijdens de EXPO in Barcelona lieten SODAQ en Civity konden bezoekers met een VR bril en fiets beleven hoe het groene fietsproject in de toekomst uit gaat pakken. Het AD maakte verslag van dit evenement.
Trots
Stephen is het meest trots op de aanpak van het project. De bottom-up approach waarbij de bewoners (crowd) actief worden betrokken bij het verzamelen van de data heeft heel goed uitgepakt. De vrijwilligers waren enthousiast en wilden zelfs meer:
“Ik werd er fanatiek van. Ik ging veel meer fietsen dan ik anders doe,”
vrijwilliger Samen Duurzaam Zeist fietser van Het Groene Fiets Project
Doe-mentaliteit
De drie partijen SODAQ, Civity en de provincie Utrecht kozen voor een doe-mentaliteit. Vastzitten in het schrijven van plan van aanpakken wilden ze voorkomen. Om snel te starten moesten een aantal goede afspraken worden gemaakt. Daarna ging de provincie, SODAQ en Civity gelijk aan de slag, wat er toe leidde dat er in korte tijd een mooi resultaat werd behaald.
“Dit project raakt alle aspecten zoals het beleid van open data, veel participatie met bewoners, luchtkwaliteit meten, en meer met gemeentes samenwerken in de regio. In de toekomst willen we verder opschalen en verdiepen zodat de betrouwbaarheid toeneemt,”
Stephen van Aken, innovatie officer Provincie Utrecht.
